5 Kas 2023 13 dk okuma süresi bülten

🤑 AB'de Instagram Ücretli Olacak! - Hafta 44/2023

Herkese selamlar dostlar Kasım ayının ilk bültenine hoş geldiniz! Bugün 5 Kasım 2023.

Bültende bu hafta Mozilla'nın analizlerine göre Firefox 2023 yılında hızlanıyor, Meta ürünleri takip edilmek istemediğiniz takdirde ücretli oluyor, Brave'e yapay zeka geliyor ve Google Web Environment Integrity davasından vazgeçiyor.

Hepsi ve daha fazlası aşağıda sizlerle!

🐧 Özgür Yazılım

Linux Mint Aralık ayında deneysel olarak Wayland desteğini açacak. Mint biraz geriden geldiği için muhtemelen 2024'ün sonuna kadar stabil bir şey göremeyiz ama yavaş yavaş Wayland'e geçmesi güzel.

Mozilla'nın yıl boyunca yaptığı analizlere göre 2023 yılında Firefox birçok kullanıcı için hızlandı. Mesela sayfadaki ilk içeriğin çizilme süresi 250 ila 210 ms arasında hızlanmış ve Javascript'in çalışma hızı 1560 ms ila 1260 ms arasında hızlanmış. Tabii bunlar Mozilla'nın kendi analizleriyle çıktığı sonuçlar ama ben de Firefox'u düzenli kullanan birisi olarak hızlandığını düşünüyorum.

Fedora'nın 40.sürümüne KDE Plasma 6.0'ın geleceği doğrulandı ve X11 desteğiyse bu sürümde bırakılacak. Fedora'nın şu an 38.sürümde olduğunu hatırlatalım ve Fedora 40 şu anlık Mayıs 2024 yılında yayınlanacak gibi gözüküyor. Güzel bir karar bence. Plasma 6.0'ı ben de sabırsızlıkla bekliyorum.

🤖 Yapay Zeka

ChatGPT Plus kısmında artık dokümanlarınızı da ChatGPT'ye yükleyip konuşabileceksiniz. Bu tarz şeyler zaten rakiplerinde vardı ve hatta açık kaynak versiyonlarda da yapabiliyordunuz ama direkt ChatGPT'nin içerisine gelmesi de güzel.

Brave, tarayıcıya sizi takip etmeyen bir YZ ekledi. Bir ücretsiz bir de ücretli versiyonu var. Ücretsiz versiyonda Meta LLama 2 kullanılırken ücretli versiyonun adı Leo 15 dolar olacak. Hangi versiyonu kullanıyor olursanız olun çeviri yapabilme, soru sorabilme, web sayfasını özetleyebilme ve içerik üretme fonksiyonlarını kullanabileceksiniz. Bu arada Brave sizi takip etmediğini söylüyor ama her zaman olduğu gibi sözlerine güvenmek zorunda kalacaksınız. Bence böyle bir alternatif gelmesi güzel. Nasıl çalıştığına bir ara beraber bakabiliriz.

🔒 Güvenlik

Geçtiğimiz aylarda LastPass'ın veritabanlarını sızdırdığından bahsetmiştik ve görünüşe göre o zamandan bu yana 4.4 milyon dolarlık kripto para çalındı. Sızdırılan veritabanlarına nasıl erişildiğini merak ediyorsanız muhtemelen kaba kuvvet saldırısı ile. LastPass kullanıyorsanız ve bu durumdan muzdaripseniz mutlaka ama mutlaka kripto paralarınızı taşıyın.

KeePassXC'nin beta sürümüne PassKey özelliği geldi. Yani direkt KeePassXC üzerinden biyometrik veri doğrulaması yapabileceksiniz. Ben şu anlık passkey kullanımına çok iyi bakmıyorum ama teknoloji geliyorsa geliyor, özgür yazılım uygulamalarımızın desteklemesi de iyi olur.

🥸 Mahremiyet

Evet önceki haftalarda konuştuğumuz Meta'nın reklam yerine para isteme olayı gerçek oldu. AB kullanıcıları Meta ürünlerinde takip edilip reklam görmek istemiyorlarsa web versiyonunda ayda 10.5 dolar ödeyecekler iOS ve Android versiyonlarındaysa 13.75 dolar ödeyecekler. Yani şu şekilde düşünmek lazım Instagram, Facebook gibi ürünleri bu zamana kadar ücretsiz kullanıyordunuz ama arkada kişi başına ortalama 15 dolar gibi bir fiyat kazanıyordu Facebook. Yani bir şeyinizi veriyordunuz orada aslında. AB bu duruma bir şey diyebilecek mi merak ediyorum.

Google'ın CEO'su Sunder Pichai, davada Google'ın, Apple'a ve yüzlerce diğer kuruluşa varsayılan olarak para ödemesinin rekabete karşı olmadığını hatta rekabet için olduğunu söylemiş. Yani aslında Google burada rekabeti arttırıyor odaklandığı mantığa göre. Her madalyonun iki yüzü vardır. Evet bir açıdan para ödemesi bir noktada rekabet arttırabilir ama herkese ödediğinde, herkeste varsayılan olduğunda senin karşında hangi arama motoru nasıl duracak? Geçen hafta 2021 yılında 20 milyar dolara yakın para ödediğinden bahsetmiştik. Her yerde bu derece varsayılan olmasına bence izin verilmemeli.

Tarayıcılarda "Beni Takip Etme" diye bir özellik var biliyorsunuz ama bunu açtığınızda saygı duyulup duyulmayacağı siteye kalmış bir şey ve bugüne kadar bunun için resmi bir yaptırım yoktu. Bu durum değişebilir çünkü Almanya mahkemesi LinkedIn'e bir kullanıcının tarayıcısında "Beni Takip Etme" özelliği açıksa profilini herkese açık göstermesi için kullanıcıdan özellikle izin alması gerektiğine karar kıldı. Bu durum LinkedIn açısında çok önemli olmayabilir ama "Beni Takip Etme" özelliğine saygı duymayan hatta tarayıcı parmak izi yapıp kötüye kullanan diğer web siteleri için temel oluşturabilir.

Geçtiğimiz haftalarda Norveç'in, Meta'ya davranışlarınızdan reklam oluşturmasını yasakladığını ve ceza kestiğini konuşmuştuk. Görünüşe göre işler büyüdü ve bu Avrupa Birliğinin tamamına geldi. Eğer ki Meta buna uymazsa yıllık cirosunun %4'üne tekabül eden bir ceza yiyebilirmiş. Yalnız benim bu makaleden anladığım kadarıyla Meta tamamen davranışlarınızdan reklam oluşturmasını kaldırması lazım. Yani biraz önce bahsettiğimiz gibi kullanıcıdan izin alması da önemli değil. Direkt davranışlardan yola çıkarak reklam göstermeyeceksin yani. İşler kızışmaya başladı, bakalım neler olacak...

Geçtiğimiz haftalarda Google'ın Web Environment Integrity adında yeni bir sistemle web sayfalarına DRM özelliği getirmek istediğini konuşmuştuk. Çok fazla gelen negatif geri dönüşün ardından Google bu kararından vazgeçti ama yarım vazgeçti. Yani bunu normal bütün web sitelere getirmek yerine sadece Android uygulamalarının içerisinde açılan web sitelerine getirecekmiş. Yine iyi bir şey değil bence sonuç olarak web, webdir ama en azından tamamen getirmiyorlar...

Google Play Mağazasında bağımsız bir partinin testinden geçen VPN servislerini uygulamanın açıklamalar kısmından görebileceksiniz. Tabii ki bir VPN'i bağımsız partinin testinden geçmesi otomatik daha güvenli ve gizli yapmaz ama yine de hiç yoktan iyi bir kriterdir. Mağazalarda bir sürü çöp VPN olduğunu varsayacak olursak iyi yönde bir gelişme olarak kabul edebiliriz.

Bu haftanın en komik haberiyse Apple tarafından geliyor! Biliyorsunuz AB, Apple'a üçüncü parti tarayıcı ve mağaza açması gerektiği konusunda baskı yapıyor ve bu görüşmelerin birisinde Apple demiş ki bizde zaten farklı tarayıcı ve mağaza var. Biz Safari'nin 3 farklı versiyonunu yönetiyoruz ve toplamda 5 mağazayla, 5 işletim sistemimiz var diye bir argüman sunmuşlar. Tamam da güzel kardeşim bunların hepsi senin uygulaman ve senin ekosistemin. 5 farklı versiyonunu yönetiyor olsan bile rekabeti, mahremiyeti ve güvenliği engelliyor. Yerse diye davada söylemişler ama AB çocukları yememiş. Eğer ki bu argüman kabul edilseydi çok komik olurdu...

🎮 Oyun

12 Aralık 2023 tarihinden itibaren Xbox konsollarında artık üçüncü parti kontrolcüler kullanamayacaksınız. Microsoft yaptığı açıklamada bunun nedeninin oyun deneyimini ve performansını korumak olduğunu söylese de asıl neden tabii ki para. Yalnız bu oldukça ilginç bir karar ve tamamen bunu engelleyebilecekler mi soru işareti. Çünkü tahminimce yine yolu bulunup kullanılır. Konsollarda bu tarz üçüncü parti aksesuar ve kontrolcülerin ne kadar kullanıldığı konusunda pek bir fikrim yok ama Xbox kullanıcıları bir süre bu konuda sıkıntı yaşayabilirler.

📰 Bahsetmeye Değer Haberler

Windows 11'e gelen yeni bir güncellemeyle birlikte artık Windows daha fazla sıkıştırılmış dosya tipini destekleyecek. Ek bir uygulama yüklemeden .rar, .7z, .tar ve .tar.gz gibi sıkıştırılmış formatları bilgisayarınızda kullanabileceksiniz. Geç olsun da güç olmasın diyelim.

YouTube'un reklam engellemesiyle ilgili sorun yaşayanlar için bulduğum ana konuyu ziyaret edebilirsiniz. Ublock geliştiricilerinin yazdığı bir yazı var. Orayı takip ederseniz muhtemelen reklam engellemede sorun yaşamayacaksınız. Ek olarak aşağıdaki yazı YouTube reklam engellemenin nasıl çalıştığını basit bir dilde anlatıyor. Merak edenler bakabilir. :)

Apple, M3 yongalı yeni cihazlarını tanıttı. Kısaca değişikliklere göz atacak olursak söylediklerine göre performans konusunda M3'ler, M1'lere göre %30 daha hızlı ve verimlilik konusunda %50 daha iyi. Ek olarak ışın izleme desteği ve AV1 çözücü desteği M3'lere geliyor. Tabii bunlar Apple'ın verileri. İlerleyen zamanlarda bağımsız incelemelere bakmamız gerekecek.

Meta, Threads sosyal medya uygulamasını yayınlamadan önce yazılım camiasında Threads adında başka bir uygulama varmış. Bu uygulama şirketlerin telefon aramalarını, e-postalarının kayıtlarını YZ ile takip etmesini sağlıyor. Meta bu şirkete 4 defa gidip alan adı haklarını satın almak istemiş ve red yedikten sonra şirketin Facebook hesapları kapatılmış. Şu ansa bu şirket Meta'ya 30 gün süre veriyor ve Threads ismini bırakmasını istiyor. Eğer ki bırakmazsa davaya gidilecek. Yalnız Meta gibi bir şirketle davaya girişmek zor iş. Kazanan kim olur az çok tahmin edebiliyoruz ama umarım adalet kazanır diyelim.

NVIDIA 545.29.02 Linux sürücüsü stabil etiketiyle yayınlandı. Artık NVIDIA Wayland'de gamma_lut özelliğini destekliyor ve Wayland kullanıcıları gece ışığı efektini kullanabiliyorlar. Test ettim, çalışıyor. Ek olarak Starfield oyunu da Linux NVIDIA kullanıcılarında bu güncellemeyle birlikte daha iyi bir şekilde çalışmaya başladı.

YouTube Premium fiyatları, Türkiye dahil olmak üzere toplam 7 ülkede artıyor. Türkiye'deki artış en çok aile planlarında baş gösteriyor. 59,99₺'den 115,99₺'ye yükseldi fiyat. Bireysel olarak da 29,99₺'ten 59,99₺'ye yükseldi. Ben de YouTube Premium aile paketi kullanıcısıyım. Bu kadar fazla yükselmesi iyi olmadı birdenbire. Türkiye'de kur sorunu var diyebilirsiniz ama diğer ülkelerde de fiyatlandırma bizimki gibi fazla yükseltilmiş. Reklam engelleyicilerini kapatma kararının ardından fiyat konusunda bu kadar agresif davranması iyi olmayacak bence.

🎥 Ne Üretiyorum?

Bu hafta 3 videomuz var. İlkinde Steam ve son şans mevzusunu konuşuyoruz.

İkinci videomuzda Webtekno'nun popülerlik ve Linux hakkındaki makalesini okuyoruz ve tartşıyoruz.

Son videomuzdaysa Linux Mint'i 2 yıl sonra tekrar kuruyoruz ve inceliyoruz.

💽 Haftanın Yazılımı

Geçen hafta bazı sorunlardan dolayı bu kısmı yazamamıştım, kusura bakmayın.

Bu haftanın yazılımı bir web sitesi olacak. youglish.com

Bu yazılım YouTube üzerinde herhangi bir kelimeyi farklı telaffuz eden binlerce videoyu bulmanızı sağlıyor. Böylece bir kelimenin tam telaffuzunu öğrenebiliyorsunuz. Kullanışlı bir yazılım. :)

Bu haftaki bültenin de sonuna geldik dostlar, haftaya görüşmek üzere!